Cấu Trúc Câu Tiếng Việt

Trang chủ/Chuyện viết chữ/Sâu từng chữ - gần kề từng câu/Thử đối chiếu câu giờ đồng hồ Việt theo kết cấu Đề – Thuyết
Chuyện viết chữ, Sâu từng chữ - gần kề từng câuThử phân tích câu giờ Việt theo cấu tạo Đề – ThuyếtViết bởiNguyễn Thuỳ Dung|ngàyTh608,2021

(Ngày ngày viết chữ) nội dung bài viết này thử so sánh cú pháp của câu tiếng Việt theo cấu tạo Đề – Thuyết. Đây chỉ là đầy đủ nội dung rất là sơ cỗ dành cho mình đọc bước đầu tìm hiểu cấu trúc Đề – Thuyết, rằng trên sao bọn họ nên tập làm quen cùng với Đề – Thuyết thay do chỉ biết chủ – Vị.

Bạn đang xem: Cấu trúc câu tiếng việt

Theo Cao Xuân Hạo, cấu tạo cơ bản của câu trong giờ Việt “tương ứng với kết cấu của mệnh đề gồm hai phần sở đề (subjectum tốt thema) và sở thuyết (praedicatum hay rhema)” <1, tr.147>. Sở đề với sở thuyết là cấu trúc của mệnh đề. Còn cấu trúc của câu thì những nhà nghiên cứu và phân tích ngữ pháp công dụng gọi là Đề với Thuyết.

Cấu trúc câu tương ứng với cấu tạo mệnh đề, và mỗi câu thì rất có thể có một hoặc nhiều mệnh đề.

Thông thường, hiếm hoi tự câu là Đề trước Thuyết sau. Rất nhiều trường hợp trái lại hiếm gặp gỡ hơn và sẽ được nói đến ở bên dưới. Sở dĩ bởi thế là vày Đề là “cái điểm khởi thủy của một đánh giá và nhận định trong tứ duy” <2, tr.23>. Tức là, cùng đánh giá và nhận định về một hiện tượng, một sự kiện nếu điểm xuất phát khác biệt thì câu sẽ có Đề không giống nhau. Ví dụ:

(1) a. Anh Thái nói anh Thanh nghe.

b. Anh Thanh nghe anh Thái nói.

Cùng một sự khiếu nại là tín đồ này nói fan kia nghe, tuy vậy nếu khởi thủy điểm không giống nhau, Đề (và đương nhiên là cả Thuyết) của nhị câu vẫn khác nhau. Ở câu (1)a Đề là “anh Thái”, câu (1)b Đề là “anh Thanh”.

Vậy Đề là gì? Thuyết là gì?

Đề là vấn đề xuất phát của câu. Điểm xuất hành ấy có thể là

– một đối tượng

– một điều kiện

– một phạm vi

và Thuyết là“thành phần trực tiếp trang bị hai của câu, trình bày những câu chữ muốn nói về đề” <4, tr.52>.

Dưới đây là một số ví dụ đối chiếu câu theo cấu trúc Đề – Thuyết. Những ví dụ này mọi trích trường đoản cú “Tuyển tập văn học tập viết mang đến Thiếu nhi – tô Hoài: Truyện Đồng thoại và Kịch” (NXB Kim Đồng, 2020).

Đề	Thuyết
(2) Chú	cẩn thận và giữ gìn lắm nhỉ.
(3)Cơn nóng	đã qua rồi.
(4)Chúng	hò nhau đi tìm mẹ.
(5)Đôi chim ri lìa tổ	ngơ ngác chỗ nào về đậu mặt cây bưởi.
(6)Ta nói gì	thì ngươi nên nghe.
(7) đồ vật gi mà không hiểu	thìchán ngay.
(8) trên trời	có chim bay, bao gồm bướm bay.
(9) phần lớn ngày đầu xuân	chơi bên cạnh ruộng màu siêu vui.

Trong những ví dụ trên, Đề của ví dụ như (2), (3), (4) với (5) chỉ đối tượng; Đề của ví dụ (6) với (7) chỉ điều kiện; Đề của lấy ví dụ (8) với (9) chỉ phạm vi.

Dễ thấy rằng, nếu như câu mà lại chỉ nói phần Đề thì chưa thành câu. Trường hợp chỉ nói phần Thuyết thì phải có ngữ cảnh, nhờ vào ngữ cảnh này mà người nghe phát âm được, khẳng định được phần Đề tương ứng.

Ví dụ:

(8′) – bên trên trời bao gồm gì?

– bao gồm chim bay, tất cả bướm bay.

Câu trả lời “Có chim bay, tất cả bướm bay” nhờ tất cả ngữ cảnh thắc mắc “Trên trời bao gồm gì?” mà tín đồ nghe/người gọi hiểu được nghĩa câu trọn vẹn.

Đến đây, chúng ta cũng có thể hỏi, tại sao không phải là cấu trúc Chủ – Vị mà yêu cầu là cấu tạo Đề – Thuyết?

Vấn đề là cấu trúc Chủ – Vị thì ko sai mà lại nó không phản ánh được tư duy (ngôn ngữ) của fan Việt. Sự khác biệt giữa nhà – Vị với Đề – Thuyết tất nhiên không chỉ là sự không giống nhau về tên thường gọi mà còn là sự khác biệt về nội dung của các thuật ngữ. Nói giải pháp khác, là sự khác biệt ở cái phần hồn của một câu, một hành động phát ngôn, một ngôn ngữ.

Để hiểu về việc bất cập của vấn đề áp tiếng Việt vào cái khung nhà – Vị, bọn họ nên tham khảo nội dung bài viết “Linh hồn giờ đồng hồ Việt” của Cao Xuân Hạo trong sách “Tiếng Việt – Văn Việt – người Việt” (NXB Trẻ). Bài viết khá dài, độc giả nên tìm đọc gắng thể, tại chỗ này chỉ bắt tắt ý chính.

Trong bài xích viết, Cao Xuân Hạo đố nhà nghiên cứu người Tiệp tự khắc I. Vasilijev rằng câu “Chó treo, mèo đậy” gồm nghĩa gì. Vasilijev là 1 người ngoại quốc sõi tiếng Việt nhưng chịu đựng không giải thích được.

– ban đầu tôi cứ từ hỏi xem con chó nó treo loại gì, nhỏ mèo nó che cái gì, sao ko thấy nói? mà chó với mèo thì làm gì có tay nhưng treo mà lại đậy?

– Đến một dịp nào kia tôi đột nhiên nhớ ra rằng người việt nam có ăn thịt chó, vậy bao gồm phải đó là nói về phong thái làm giết mổ chó cùng thịt mèo chăng? Tôi thử áp dụng vốn gọi biết của tớ về chữ thì (đã các lần chữ này cứu tôi trong tuy nhiên trường hợp rơi vào hoàn cảnh thế bí). Vậy ta có: Chó thì treo, mèo thì đậy. Tôi nghĩ: liệu có phải “khi làm thịt chó thì đề nghị treo nó lên, còn khi làm thịt mèo thì cần đậy nó lại” không? Câu đầu dường như có lý, tuy thế câu sau thì xem ra chẳng có nghĩa lý gì, nỗ lực mà nhị câu lại đối ứng cùng với nhau, chắc cấu tạo phải như nhau. Tôi đành từ quăng quật giả thiết này, và sau cùng tôi yêu cầu tự nhủ là tôi biết tiếng Việt chưa đủ để hiểu phần nhiều câu như thế, vì chưng một khi nó sẽ là châm ngôn thì mọi người việt nam phải hiểu (có hiểu bắt đầu nhớ được, và dành được mọi fan hiểu cùng nhớ ở trong lòng nó mới thành tục ngữ).

<3, tr.19>

Ở đây, Vasilijev đã tất cả một đánh giá mấu chốt, cực kỳ quan trọng là: cấu trúc “Chó treo, mèo đậy” chắc hẳn rằng là một cấu trúc quen ở trong của tín đồ Việt. Trong bài viết này, Cao Xuân Hạo dẫn ra các câu, chẳng hạn:

– bên lở, mặt bồi.

– Bồi ở, lở đi.

– Nát dẻo, sống bùi.

– các no, không nhiều đủ.

– trên thuận, bên dưới hoà.

– buộc phải tái, cải nhừ.

– mềm nắn, rắn buông.

Về đều câu dạng này mà lại trường hợp tiêu biểu vượt trội được phân tích ở đó là “Chó treo, mèo đậy”, Cao Xuân Hạo viết như sau:

Qua phần đông lời trung tâm sự của Vasilijev, tôi phát hiện phần nào nguyên nhân anh tất yêu hiểu được câu châm ngôn nói trên. Là người châu Âu, anh đã quá quen tư duy bởi thứ ngôn ngữ dùng mẫu mã đặt câu “chủ – vị” của tiếng châu Âu, cho nên khi nghe đến (hay đọc) mấy chữ “Chó treo, mèo đậy”, phản bội ứng thoải mái và tự nhiên của anh là đọc “chó” như “chủ ngữ”, “treo” như “động từ”, cùng hiểu câu ấy là “chó làm cho cái vấn đề treo, mèo làm cái việc đậy”. Đó là chiếc nghĩa duy nhất nhưng mà một câu giờ Âu châu có cấu tạo như trên chất nhận được hiểu. Kế bên cái vai “kẻ hành động” ra, nhà ngữ của giờ châu Âu chỉ từ đóng được hai cha vai khác, như vai tín đồ hay vật mang trong mình một tính chất (nó mập), bao gồm một tình yêu (nó buồn), v.v… nhưng mà thôi.

Trong khi đó, câu giữa những thứ tiếng không có chủ ngữ như giờ đồng hồ Việt tất cả một cấu tạo khác hẳn: nó có hai phần trong số đó phần trước tiên nêu lên một cái Đề (một đề tài) còn phần nhị nói một điều gì có tương quan đến loại Đề ấy. Phần này điện thoại tư vấn là Thuyết. Đề gồm thể bất kể là vai gì, có bất cứ quan hệ gì cùng với Thuyết, miễn sao thành một đánh giá và nhận định có ý nghĩa, bao gồm một nội dung thông báo nào đấy, cho nên những kiểu câu trong những thứ giờ này đa dạng và phong phú gấp mấy mươi lần những kiểu câu của giờ đồng hồ châu Âu.

Xem thêm: Bệnh Phụ Khoa Huyết Trắng Có Nguy Hiểm Không? Hiện Tượng Khí Hư Màu Trắng Duc Như Bã Dậu Là Gì

<3, tr.20>

Trong bài viết này, Cao Xuân Hạo cũng chứng tỏ rằng:

Cả loài tín đồ chỉ bao gồm một bí quyết tư duy, do đó trong sản phẩm công nghệ tiếng nào của trái đất thì câu cũng phải bao gồm Đề và bao gồm Thuyết: mặc dù nói gì rồi cũng phải cho thấy mình nói về đối tượng người sử dụng nào, về chủ đề gì, cùng kế theo là giới thiệu một đánh giá và nhận định về cái đối tượng ấy, trong phạm vi dòng đề tài ấy.

Còn công ty ngữ chỉ hoàn toàn có thể có trong những thứ giờ đồng hồ nào đánh dấu riêng một vai hay như là một số vai một mực – số đông vai xuất xắc được đưa ra làm vấn đề nhất (như vai người hành động chẳng hạn), và cái vai ấy đâm ra gồm một độc quyền riêng trong câu.

<3, tr.23>

Điều này có thể hiểu là, nhà ngữ thiệt ra cũng là 1 trong những loại Đề, mà lại nó eo hẹp hơn, nó gồm ít vai hơn. Đặc biệt trong giờ đồng hồ Việt, công ty ngữ cần thiết phản ánh hết tất cả các đối tượng, phạm vi mà người việt vẫn dùng làm khởi chế tạo một câu. Bởi đó, giờ Việt đề xuất một định nghĩa rộng hơn, khả thi hơn để tưởng tượng về các thành phần cốt cán câu.

Xét lấy một ví dụ (8) “Trên trời có chim bay, gồm bướm bay.”của tô Hoài.

Nếu so sánh theo công ty – Vị, chúng ta dễ sợ hãi vì lừng khừng “Trên trời” tất cả thể làm chủ ngữ không, hay là “Trời”, vậy còn “Trên”?

“Trên trời bao gồm chim bay, tất cả bướm bay.” hoàn toàn là một trong câu thông thường của giờ đồng hồ Việt. Chúng ta còn phát hiện nhiều câu không giống tương tự:

(10) a. Bên trên trời có đám mây xanh.

b. Trên tường gồm treo một bức tranh.

c. Vào túi tất cả đầy tiền.

d. Trong bụng không yên.

Tất thảy phần đa câu dạng này đều khiến ta lo lắng khi lô vào khuôn công ty – Vị. Nhưng nếu lý giải bằng Đề – Thuyết thì việc sẽ phân minh hơn. Theo đó, gần như phần gạch ốp chân nghỉ ngơi ví dụ (10) chính là Đề, ví dụ là Đề nêu ra cái phạm vi, phần còn lại là Thuyết nêu nhận định và đánh giá về mẫu phạm vi ấy.

Một trường hòa hợp khác, nhân cách đây không lâu có độc giả hỏi về câu “Ruộng bờ, cờ xe”, chúng ta thử đối chiếu câu này. Trước hết, “Ruộng bờ, cờ xe” chắc chắn không thể hiểu “cái ruộng thì làm ra cái bờ, bàn cờ thì tạo ra sự quân xe”. Câu này hoàn thành khoát chỉ rất có thể hiểu là chiếc bờ quan trọng đối với ruộng tương tự như quân xe đặc biệt quan trọng với cuộc cờ vậy. “Ruộng” và “cờ” tại chỗ này không thể làm chủ ngữ cho “bờ” với “xe” bởi vì nó chẳng hề bao gồm vai trò làm chủ, vai trò quyết định hành vi gì cả. “Ruộng” với “cờ” ở đấy là đối tượng được kể đến và phải được hiểu vậy này: Đối với đối tượng người sử dụng “ruộng” thì “bờ” quan liêu trọng, còn đối với đối tượng người sử dụng “cờ” thì “xe” quan trọng. “Ruộng” và “cờ” chính là đối tượng, là chủ đề được nêu ra, là Đề của câu. Phần còn lại nêu nhận định về đối tượng, về đề bài ấy thì được điện thoại tư vấn là Thuyết.

Ví dụ trên cũng cho biết thêm rằng, bao gồm câu tất cả hai Đề, hai Thuyết tuy vậy song. Và, cũng có những câu gồm một Đề mập cùng một Thuyết lớn, vào Đề béo và Thuyết béo ấy còn tồn tại một Đề nhỏ tuổi và một Thuyết bé dại (thường call là đái Đề cùng Tiểu Thuyết – xin biệt lập với “tiểu thuyết” là một loại hình văn chương). Ví dụ:

(11) Anh ấy chu đáo vì thế làm tôi vô cùng vui.

– “Anh ấy chi tiết như vậy” là Đề (chỉ điều kiện), “làm tôi cực kỳ vui” là Thuyết.– “Anh ấy” cùng “tôi” là đái Đề (chỉ đối tượng); “chu đáo như vậy” cùng “rất vui” là tiểu Thuyết.

Vậy, bọn họ dựa vào đâu để phân giới Đề cùng Thuyết?

Câu (hoặc tè cú – cần sử dụng ứng với tè Đề và Tiểu Thuyết) có các phương tiện dùng để đánh dấu sự phân giới Đề và Thuyết, đó là THÌ, LÀ cùng MÀ.

Trước không còn là THÌ.

Đây là một từ thường dùng để làm phân giới Đề và Thuyết. Trong câu mà xuất hiện THÌ, chắc chắn trước nó là Đề, sau nó là Thuyết. (Đôi khi, THÌ và phần Thuyết cũng trở nên ngăn biện pháp bởi phần phụ chú.)

Xem lại lấy ví dụ (6) Ta nói gì thì ngươi bắt buộc nghe. THÌ trong câu này (in nghiêng) là để khắc ghi nó là phần “biên giới” để phân loại Đề cùng Thuyết. Ví dụ (7) cũng tương tự.

Như vậy, trong một câu, nơi nào đặt trường đoản cú THÌ vào được thì trước chỗ sẽ là Đề, sau chỗ chính là Thuyết.

– Bênthìlở, mặt thìbồi.

– Bồi thìở, lởthìđi.

– Nát thìdẻo, sinh sống thìbùi. (Người khác thổi nấu cơm mà lại nấu nát thì phải ghi nhận khen là dẻo, làm bếp sống thì phải biết khen là bùi.)

– Nhiềuthìno, ítthìđủ. (Nhiều thì phải biết lấy làm cho no, không nhiều thì phải ghi nhận lấy làm đủ.)

Tất nhiên, vấn đề đặt THÌ này chỉ mang ý nghĩa giả định để ta hiểu kết cấu câu, chứ không hẳn lúc nào lúc nói tuyệt viết cũng đặt THÌ vào.

Đối với những câu dài, các vế, các tầng bậc Đề – Thuyết, Đề dài mà lại Thuyết ngắn, thì việc thực hiện THÌ để nhận diện đâu là Đề chính, đâu là Thuyết đó là rất quan tiền trọng. Ví dụ:

(12) a. Đến khi tất cả xung quanh, từ người sở hữu nhà trở xuống cho đến thằng chó con bắt đầu mở mắt ai ai cũng ghét và xa lánh thì biết mình khó khăn lòng còn sống lại trong bên được nữa.

b. Giả dụ chúng chuyên cần nhớ lại rằng chỉ từ thời điểm cách đây có mấy hôm, chúng new mở mắt, chập chững trườn ra ngoài, tất những cu cậu số đông lấy có tác dụng xấu hổ và bi tráng cười lắm.

(Tô Hoài, Sđd.)

Ví dụ (12)a đã có sẵn THÌ. Còn ví dụ như (12)b, nên được đặt THÌ vào đâu là thích hợp lý?

Nếu chúng siêng năng nhớ lại rằng chỉ từ thời điểm cách đó có mấy hôm, chúng new mở mắt, chập chững bò ra ngoài, THÌ tất các cu cậu phần nhiều lấy có tác dụng xấu hổ và buồn cười lắm.

Vậy, phần “Nếu chúng chịu khó nhớ lại rằng chỉ từ thời điểm cách đây có mấy hôm, chúng mới mở mắt, chập chững bò ra ngoài” là Đề chỉ điều kiện, phần sót lại sau THÌ là Thuyết.

Ngoài ra, họ cũng nên chú ý, việc đặt hay không đặt THÌ vào câu đôi khi tạo ra ý nghĩa sâu sắc rất không giống nhau. Ví dụ:

(13) a. Anh mời thì tôi đến.

b. Anh mời tôi đến.

<2, tr.26>

Hai câu này ý nghĩa sâu sắc rất không giống nhau. Vậy nên, một trong những ý con kiến khá rất đoan nhận định rằng khi viết bắt buộc lược sút THÌ (và cả MÀ, LÀ) mang lại câu đỡ rườm rà, mặc dù đúng, nhưng chưa hẳn lúc nào thì cũng đúng. Bạn viết đề nghị cân nhắc.

Tiếp theo là LÀ.

Tương từ bỏ như THÌ, kế bên các công dụng thông thường khác, LÀ còn có công dụng phân giới Đề cùng Thuyết. Phần đứng trước LÀ là Đề và thua cuộc nó là Thuyết.Ví dụ:

(14) a.Bồ những là bác chim ri,Chim ri là dì sáo sậu.Sáo sậu là cậu sáo đen,Sáo đen là em tu hú…

b.Nhất trong là nước giếng Hồi,Nhất khủng nhì bùi là cá rô câu.

c. Tháng Giêng là tháng ăn chơi.

d. Bố ông xã là lông chim phượng,Mẹ ông chồng là tượng bắt đầu tô,Nàng dâu bắt đầu về là người thương đựng chửi.

Cuối cùng là MÀ.

MÀ cũng hoàn toàn có thể dùng phân giới Đề – Thuyết nhưng đa phần là phân giới mang đến tiểu cú, tức là phân giới cho một trong những phần trong câu, (còn toàn câu thì hay phân giới bằng THÌ hoặc LÀ hơn). Ví dụ:

(15) a.Cậy mình có tài năng mà có tác dụng xấu hổ kẻ khác thì cũng chẳng nên. (Tô Hoài, Sđd.)

b.Người nhưng đến cố kỉnh thì thôi. (Kiều)

c. Biết gồm sống đặng đến mai cơ mà để củ khoai đến mốt. (Tục ngữ)

Lưu ý, ví như MÀ đứng giữa hai cấu tạo Đề – Thuyết (tức là Đề – Thuyết + MÀ + Đề – Thuyết) thì nó ko làm trách nhiệm phân giới. Nỗ lực vào đó, MÀ chỉ có tác dụng từ nối (liên tự hoặc kết từ) giữa hai đánh giá có nghĩa đẳng lập tương phản. Ví dụ:

(16) sáng nay, nó đến mà tôi lại không tồn tại nhà. (mà = nhưng) <2, tr.37>

Tóm lại, về các trường hợp sử dụng THÌ, LÀ, MÀ nhằm phân giới Đề – Thuyết, có rất nhiều khía cạnh đáng lưu ý, tất cả dịp vẫn bàn thêm ở 1 (vài) bài viết khác. Trong ba “công cụ” trên thì THÌ có công dụng phân giới cao nhất, tiếp đến là LÀ, ở đầu cuối là MÀ. Khi chạm chán một câu hoặc một đái cú buộc phải phân giới xem đâu là Đề, đâu là Thuyết, bạn cũng có thể lần lượt “chêm” bố từ này vào sao cho hợp lí là sẽ hiểu được kết cấu của câu.